$
€
Prof. Dr. Gülsün Akdemir Evrendilek, bal gibi yöresel ürünlerde taklidin olduğuna dikkat çekerek, “Şu ana kadar biz üniversitede yaptığımız analizlerde genellikle balların kalite kriterlerine bakıyoruz ve özelliklerini belirliyoruz ama ‘Bu bal Gerede ilçesinden elde edilmiş mi? Bize ispatlayın.’ denilse bunu yapamıyoruz. Gıdanın Soy Ağacı Projesi ile gerçekten balın bu bölgeden mi yoksa başka bölgeden mi elde edildiğini ispatlayabileceğiz.”dedi.
Bolu Abant İzzet Baysal Ünversitesi (BAİBÜ) Yenilikçi Gıda Teknolojileri Geliştirme Uygulama ve Araştırma Merkezi (YENİGIDAM) tarafından başlatılan ve 3 yıl sürecek “Gıdanın Soy Ağacı” Projesi kapsamında, hem birçok gıdayla tarımsal üründe yapılan taklit, tağşiş ve hileler tespit edilecek hem de ürünün nereden elde edildiği ispatlanabilecek.
Proje Koordinatörü BAİBÜ Mühendislik Mimarlık Fakültesi Gıda Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gülsün Akdemir Evrendilek, bu çalışmanın çıkış noktasının coğrafi işaretleme konusu olduğunu belirtti.
Coğrafi işaret başvurusu yapıldığında, bunun gerçekliğini ispatlamanın, başvuru yapan kişi ya da kuruma ait olduğunu belirten Evrendilek, bu projenin coğrafi işaret başvurularıyla gıdalarda yapılan taklit, tağşiş ve hile gibi istenmeyen durumların tespitinde fayda sağlayacağını söyledi.
Gıda ve tarımsal ürünlerde izlenebilirlik konusunun çok önemli olduğuna vurgu yapan Evrendilek, “Gerçekten tarımsal ürünlerin en büyük dezavantajı ürüne, hile amaçlı ya da tüketiciyi yanıltmak amaçlı bir katkı maddesi katıldığı zaman bunun tespitini yapmak çok zor.” diye konuştu.
Evrendilek, taklit ve tağşişin Türkiye’nin yanı sıra, birçok ülke için çok büyük bir problem olduğuna da dikkat çekerek, şunları söyledi: “Taklit ve tağşişin tespiti gerçekten çok uzun süreli, oldukça hassas analizleri gerektiren iki unsur. Ülkemizde ve dünyanın birçok ülkesinde taklit, tağşiş veya kökeni belirlemede kullanılan çok ileri teknikler var. Şu ana kadar biz üniversitede yaptığımız analizlerde genellikle balların kalite kriterlerine bakıyoruz ve özelliklerini belirliyoruz ama ‘Bu bal Gerede ilçesinden elde edilmiş mi? Bize ispatlayın.’ denilse bunu yapamıyoruz. Bu proje sonucunda gerçekten balın bu bölgeden mi yoksa başka bölgeden mi elde edildiğini ispatlayabileceğiz.
‘Türk çayı’ diyorsan gerçekten ‘Türk çayı’ mı değil mi? ‘Tosya pirinci’ diyorsak gerçekten ‘Tosya pirinci’ mi değil mi? ‘Ezine peyniri’ diyorsak gerçekten bu ‘Ezine peyniri’ mi değil mi? Bunların tespiti de oldukça kolay bir şekilde yapılabilecek.”
Balın, en fazla tağşiş yapılan ürünlerden biri olduğuna değinen Evrendilek, bala, mısır şurubu katılarak ya da arıya şeker şurubu verilerek de üretim yapıldığını vurguladı.
Evrendilek, bakıldığında üçünün de bal diye satılabildiğini belirterek, şunları kaydetti: “Bunların gerçekten kimyasal analizlerini yaptığınız zaman tespit etmeniz çok mümkün değil. Bize de örnekler geliyor. Örneklere baktığınızda, her şey usulüne uygun ama balın gerçekten arılar tarafından yapılmadığını biliyoruz. Tağşişin anlaşılabilmesi için tek yol gerçekten karbon izotoplarının tespit edilmesi. Bu yöntemle bu bala şu kadar şeker eklenmiş demek mümkün. Proje kapsamında ilk etapta zeytinyağı ve bal için taklit, tağşiş belirleme çalışmaları yapılacak. Ondan sonraki süreçte peyderpey diğer ürünler için de altyapı oluşturmayı düşünüyoruz. Sahte ürün üretiliyorsa taklit varsa tağşiş varsa tüketiciyi kandırmaya ve yanlış yönlendirmeye yönelik hareketler varsa bunların tespiti daha kolay olacak.”dedi.
