$
€
Hazreti Mevlânâ’nın “Su nakış tutmaz diyen beri gelsin” sözleriyle anlattığı ebru, geleneksel sanatların gözbebeğidir adeta. Ebru yapmak isteyenler sığır ödü, at kılından fırça, gül dalından fırça sapı, deniz kadayıfı diye bilinen kıvam artırıcı, toprak boya gibi malzemeleri kendileri temin ediyor. Tezhip sanatçısı Deniz Kaplan da kullandığı doğal boyayı hazırlamak için dağlarda kırlarda dolaşarak çiçek topluyor. Gerede yaylalarına giderek renk renk çiçekleri torbasına dolduran Kaplan, bu çiçekleri daha sonra kaynatıp doğal boya elde ediyor.
Günümüzde ebruyu icra edenlerin sayısı giderek artıyor. Son zamanlarda birçok şeyde olduğu gibi ebrunun da orijinalliğinin bozulması ise eleştirilere neden oluyor. Bu sanatın doğal haliyle devam ettirilmesini isteyen birçok sanatçı, ebrunun meşk usulüyle öğretilmesinden, kullanılan malzemeye kadar birçok noktaya dikkat ediyor. Bunun için geleneksel usullere riayet ederek, malzemenin doğal olmasına özen gösterenler de yok değil. Örneğin ebru yapmak isteyenler sığır ödü, at kılından fırça, gül dalından fırça sapı, deniz kadayıfı diye bilinen kıvam artırıcı, toprak boya gibi malzemeleri kendileri temin ediyor. Gülzar-ı Aşıkân Sanat Atölyesi kurucusu Duygu Orak, at kılını, gittiği binicilik kulübünden, sığır ödünü kasaplardan alıyor. Tezhip sanatçısı Deniz Kaplan da doğal boya elde etmek için Gerede dağlarından çiçek topluyor.
Ebrunun olmazsa olmazı olan öd, boyanın suyun üzerinde kalmasına, istenilen büyüklükte açılmasına yarıyor. Ayrıca boyanın kağıda yapışmasında ödün etkisi var. Öd miktarı az veya fazla olduğunda suya dökülen boya dibe çöküyor. Mezbahalardan aldıkları ödü süzüp, taze halde Benmari usulü kaynattıktan sonra konservelediklerini anlatan Duygu Orak, “Mezbahalara, kasaplara öd için para vermiyoruz. Normalde attıkları bu maddeyi bizim için biriktiriyorlar. Kurban bayramlarında öğrencilerimiz kestikleri kurbanın ödlerini alıp getiriyor. Kurban’da damacanayla ödü toplayan arkadaşlarımız var.” diyor.
Boyası Gerede dağlarından
Tezhip sanatçısı Deniz Kaplan da kullandığı doğal boyayı hazırlamak için dağlarda kırlarda dolaşarak çiçek topluyor. Gerede yaylalarına giderek renk renk çiçekleri torbasına dolduran Kaplan, bu çiçekleri daha sonra kaynatıp doğal boya elde ediyor. Yıkayıp temizledikten sonra tencerelerde kaynattığı otların her biri için ayrı ayrı sabitleştiriciler kullanıyor. Renk ayarını sabitlemek için bazı otlarda limon kullanırken, bazılarında ise şap tercih ediyor. Kaynattığı otları süzüp ebru teknesinde kağıtlara bastıran Kaplan, kağıtları çamaşırlıkta günlerce kurumaya bırakıyor. Dağlarda gezerken kendilerini gören köylülerin boya için çiçek topladıklarını söylediklerinde çok şaşırdıklarını vurgulayan Kaplan, “Oysa eskiden babaannelerimiz, dedelerimiz halı dokumacılığına renk vermek için benzer yöntemlerle boya elde ediyorlardı. Demek ki o eski geleneklerin hepsi unutulmuş.” diye konuştu.
